دیپلماسی فرهنگی از جمله مهمترین ابزراهای نفوذ در کشورهای مختلف است. از این رو عربستان نیز از این ابزار در سالهای اخیر با تمام توان استفاده کرده است.
به طور كلی دیپلماسی فرهنگی عربستان سعودی تحت تأثیر دو عامل است:
1. این دیپلماسی تا حدود زیادی تحت تأثیر تحولات و جریانات منطقه‌ای و در رقابت با كشورهایی است كه آنها را تهدیدی برای ایدئولوژی خود می‌داند؛ كه بارزترین آنها كشورهای محور مقاومت اسلامی است؛
2. دیپلماسی فرهنگی عربستان به میزان بسیار زیادی تحت تأثیر ارزش‌ها و هنجارهای وهابیسم است.
تلاش فراوان برای برتری‌جویی عربستان سعودی در مسائل فرهنگی جهان اسلام با چاشنی آموزه‌های وهابیت، سالهای سال است که شرایطی فراهم نموده تا نخبگان آل سعود کشور خود را به عنوان ام‌القری جهان اسلام فرض کرده و معرفی نمایند.
لذا هدف اصلی عربستان سعودی در ارتباط با دیپلماسی فرهنگی در جهان اسلام قبولاندن این مقوله به کشورهای اسلامی است که عربستان سعودی رهبر تام و تمام ژئوکالچر دنیای اسلام است و مقاومت در برابر ام‌القری (عربستان) هزینه‌های فراوانی برای آنها در پی خواهد داشت. در همین ارتباط لازم به توضیح است که در مقابل مبانی معرفتی و فرهنگی انقلاب اسلامی ایران، دیپلماسی فرهنگی عربستان کوشیده است با بهرهگیری از ابزارها و شیوههای مختلف بنیانهای عقیدتی انقلاب اسلامی را متزلزل نماید، انواع سیاستهای ایران را با توزیع جزوه و کتاب مخدوش نماید و وضعیت اهل تسنن در ایران را بحرانی نشان دهد.
از سویی، آل سعود از مجاری مذهبی وهابی، شیعه را تکفیر مینماید و تلاش دارند تا قتل و غارت شیعیان از جمله کشتن رهبران مذهبی آنها را متداول نماید. رسانههایی که مجری تبلیغاتی سیاستهای عربستان سعودی هستند نیز سعی در تفرقه بیشتر بین شیعه و سنی بواسطه طرح مباحثی چون هلال شیعی دارند و ایران را تنها نماینده اقلیت شیعی در برابر اکثریت سنی به رهبری عربستان معرفی می‌کنند.
در مقابل کشورهایی که از حیث فرهنگی و سیاسی در جبهه عربستان و تحت لوای فرامین آل سعود و علمای وهابی آن عمل می‌نمایند، از مزایا و پاداش‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی این کشور بهره‌مند خواهند گردید. اما به طور مشخص مهمترین ابزارهای دیپلماسی فرهنگی عربستان سعودی در جذب نیروهای اجتماعی و نخبگان کشورهای همسو و کشورهای محور مقاومت عبارتند از:
1. استفاده از رسانه‌های مکتوب و مجازی
وهابیت با تشویق و گاه تهدید نویسندگان و عمال خود به تدوین کتب و مجلات با تیراژ بالا اقدام کرده و در تمامی نقاط دنیا آنها را توزیع می‌کند. همچنین مطبوعاتی به زبان انگلیسی و عربی در داخل و خارج منتشر می‌شوند که زیر نظر دولت سعودی است. در این رابطه مجلات و روزنامه‌های الجزیره، الریاض، الندوه، الدعوه و خورشید قابل ذکرند. رادیو و تلویزیون نیز زیر نظر دولت و وزارت اطلاعات برنامه‌های درون مرزی و برون مرزی با زبان‌های مختلف پخش می‌کنند. در حال حاضر از یک هزار و هشتصد شبکه ماهواره‌ای فعال در منطقه، سیصکد شبکه آن برای تبلیغ وهابیت برنامه‌سازی شده است و نزدیک به چهل هزار سایت اینترنتی و چهار هزار وب سایت به صورت شبانه‌روزی علیه شیعه فعالیت دارند.
2. جذب دانشجویان و طلاب دینی
علاوه بر این موارد، مجمع عمومی دانشجویان مسلمان جهان كه مركز آن در عربستان قرار دارد، اساس كارش را جذب دانشجویان و طبقة جوان كشورهای اسلامی قرار داده است. در همین خصوص، عربستان تلاش می‌كند تا با ترویج و تبلیغ سلفیگری و وهابیت، دیپلماسی فرهنگی خود را پی گیرد و مانع نفود شیعیگری شود. این عمل با منزوی ساختن شیعیان و با داعیة دفاع از اسلام و مبارزه با رفض، بدعت و انحراف از سنت همراه است. برای مثال عربستان سعودی در سال 2016 میلادى تعدادی از كردهاى اقلیم کردستان عراق را از طریق ارائه خدمات دینی جذب كرده است. مراكز آموزشى كه براى آموزش این افراد انتخاب شده، آموزش‌هاى سلفى ارائه مىدهند. تحصیل طلاب دینى كرد در عربستان سعودى در حالى است كه این كشور با هدف نفوذ در جامعه نخبگان آینده اقلیم كردستان عراق، بهتازگى جذب دانشجویان كرد براى تحصیل در رشتههاى غیردینى مانند رشتههاى علوم انسانى، مدیریت و پزشكى را نیز در دستور كار خود قرار داده است.
3. استفاده از سازمان‌های و محافل بین‌المللی (رابطه العالم الاسلامی)
(رابطه العالم الاسلامی) سازمان بین‌المللی غیردولتی غیرانتفاعی (البته وابسته به پشتیبانی- سیاسی مبتنی بر روابط متقابل و حمایت‌های مالی فراوان پادشاهی عربستان سعودی) با صلاحیت خاص به شمار می‌آید که از طریق مصوبه اولین کنفرانس عمومی اسلامی در مکه به دعوت پادشاهی عربستان سعودی، به وجود آمده است. محورهای فعالیت (رابطه العالم الاسلامی) عبارت است از: فعالیت‌های تبلیغ بین‌المللی شامل سامانۀ آموزش بین‌المللی رهبران، ائمه جماعات و مبلغان مذهبی، اعزام دانش آموختگان مقاطع عالی به عنوان سفیران فرهنگ دینی و پیام رسانان مستقل؛ و کفالت امور مادی مبلغان، وعاظ و ائمه جماعات، تأسیس شبکۀ نخبگانی با ترکیب دانشمندان مسلمان، برگزاری همایش‌ها و هم‌اندیشی‌های بین‌المللی اسلامی و غیره.
نهادهایی مانند مجمع فقه اسلامی، شورای عالی جهانی مساجد، و جمعیّت اسلامی جوانان زیر نظر این مرکز قرار دارند. همچنین بیش از یک هزار مسجد و صدها مرکز اسلامی در سراسر جهان زیر نظر این سازمان مشغول فعّالیت هستند. اضافه بر این، کمک‌های این مرکز در کشورهای دیگر برای احداث 2 مؤسّسه اسلامی، 1259 مسجد، 1069 مدرسه، 200 مؤسّسه مذهبی، 134 دانشگاه، 41 درمانگاه، 76 بیمارستان و یک دانشکده جهان عرب در (پاریس) هزینه شده است.
محمد داوند؛ دانش‌پژوه روابط بین‌الملل
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/7979
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
